Mechanizm „top-up tax”: jak działa w praktyce?

W obliczu globalnej deglobalizacji i rosnącej presji na sprawiedliwy podział dochodów, wiele krajów wprowadza nowe mechanizmy podatkowe. Jednym z nich jest tzw. „top-up tax”, czyli podatek uzupełniający, który ma na celu zapewnienie minimalnego poziomu opodatkowania dla międzynarodowych korporacji. Zrozumienie jego działania jest kluczowe zarówno dla przedsiębiorców, jak i dla obywateli śledzących zmiany w systemie podatkowym.

Czym jest „top-up tax” i jaka jest jego geneza?

„Top-up tax” to podatek uzupełniający, który ma zapobiegać zjawisku przenoszenia zysków przez międzynarodowe grupy kapitałowe do jurysdykcji o niskich stawkach podatkowych. Jego geneza wiąże się z globalnymi wysiłkami na rzecz walki z unikaniem opodatkowania, w tym inicjatywami organizacji takich jak OECD (Organizacja Współpracy Gospodarczej i Rozwoju) w ramach projektu BEPS (Base Erosion and Profit Shifting). Celem jest zapewnienie, że niezależnie od tego, gdzie firma generuje zyski, zostaną one opodatkowane na minimalnym, ustalonym poziomie, często wynoszącym 15%. Mechanizm ten stanowi odpowiedź na coraz powszechniejsze zjawisko, w którym duże, globalne firmy płacą relatywnie niskie podatki dochodowe w porównaniu do swojego obrotu czy skali działalności.

Jak „top-up tax” działa w praktyce?

Mechanizm „top-up tax” działa w oparciu o określoną stawkę podatkową. Jeśli efektywna stawka podatkowa zapłacona przez międzynarodową grupę kapitałową w danej jurysdykcji jest niższa niż ustalony poziom minimalny (np. 15%), to pozostała część podatku, czyli „top-up tax”, jest pobierana przez państwo, w którym znajduje się spółka matka lub inne państwo, które zdecydowało się na implementację tego mechanizmu. Istnieją różne warianty jego wdrożenia, jednak podstawowa zasada pozostaje ta sama: wyrównanie różnicy między faktycznie zapłaconym podatkiem a minimalną stawką. Na przykład, jeśli firma płaci 10% podatku w kraju A, a minimalna stawka wynosi 15%, kraj, który stosuje „top-up tax”, może nałożyć dodatkowe 5% podatku na zyski wygenerowane w kraju A.

Kluczowe mechanizmy wprowadzające „top-up tax”

W ramach projektu BEPS i późniejszych regulacji wprowadzono kilka kluczowych mechanizmów, które pozwalają na egzekwowanie „top-up tax”. Najczęściej wymieniane to:

• Income Inclusion Rule (IIR): Ten mechanizm pozwala spółce dominującej grupy na naliczenie i zapłacenie podatku uzupełniającego od dochodów jej zagranicznych podmiotów zależnych, jeśli te dochody nie zostały opodatkowane na minimalnym poziomie.
• Undertaxed Payment Rule (UTPR): UTRP działa jako mechanizm wtórny. Jeśli IIR nie zostanie zastosowane, UTPR pozwala na odmowę zaliczenia kosztów uzyskania przychodów lub nałożenie dodatkowego podatku na inne podmioty w grupie, które mają siedzibę w jurysdykcjach stosujących UTPR. Celem jest zapewnienie, że dochody nieopodatkowane na minimalnym poziomie zostaną opodatkowane gdziekolwiek w grupie.
• Qualified Domestic Minimum Top-up Tax (QDMTT): Jest to krajowy podatek uzupełniający, który pozwala państwu na opodatkowanie dochodów swoich rezydentów w kraju, jeśli ich efektywna stawka podatkowa jest niższa niż minimalna. QDMTT zapewnia, że dochody te są opodatkowane w kraju, w którym faktycznie zostały wygenerowane lub gdzie znajduje się ich spółka matka, zamiast przekazywać ten podatek do innego kraju.

Kto jest objęty mechanizmem „top-up tax”?

Mechanizm „top-up tax” dotyczy przede wszystkim międzynarodowych grup kapitałowych, które spełniają określone progi przychodów. Zazwyczaj są to firmy, których roczny przychód przekracza 750 milionów euro. Oznacza to, że mechanizm ten skierowany jest głównie do największych globalnych korporacji, działających w różnych krajach i często korzystających z optymalizacji podatkowych. Firmy krajowe, które nie prowadzą działalności międzynarodowej, zazwyczaj nie podlegają tym przepisom. Warto jednak śledzić lokalne regulacje, ponieważ mogą one ewoluować.

Wpływ na międzynarodowe korporacje

Dla międzynarodowych korporacji „top-up tax” oznacza konieczność dokładniejszego monitorowania efektywnych stawek podatkowych w poszczególnych jurysdykcjach. Firmy będą musiały przeprowadzać szczegółowe analizy swoich struktur podatkowych i alokacji zysków, aby uniknąć potencjalnych dodatkowych obciążeń. Może to prowadzić do restrukturyzacji działalności, przenoszenia centrów operacyjnych lub nawet zmiany strategii inwestycyjnych, aby zapewnić zgodność z nowymi przepisami i zoptymalizować swoje zobowiązania podatkowe w sposób zgodny z prawem.

Implementacja w Polsce i innych krajach

Polska, podobnie jak wiele innych krajów członkowskich Unii Europejskiej i sygnatariuszy porozumień OECD, wdraża mechanizm „top-up tax”. Wprowadzenie tych przepisów ma na celu zwiększenie sprawiedliwości systemu podatkowego i zapewnienie, że wszyscy duzi gracze na rynku ponoszą proporcjonalne obciążenie podatkowe. Proces implementacji wymagał dostosowania krajowych przepisów podatkowych, co często wiąże się z nowymi obowiązkami sprawozdawczymi dla firm. Kraje, które nie zdecydują się na wprowadzenie własnego podatku uzupełniającego (QDMTT), mogą być zobowiązane do zapłacenia go w innym państwie, jeśli tam znajduje się spółka matka lub inne elementy grupy.

Wyzwania i korzyści z wdrożenia

Wdrożenie „top-up tax” stanowi wyzwanie dla administracji skarbowych, które muszą zapewnić prawidłowe stosowanie skomplikowanych przepisów i kontrolować ich przestrzeganie. Dla firm oznacza to konieczność zainwestowania w specjalistyczną wiedzę i narzędzia do analizy podatkowej. Z drugiej strony, mechanizm ten może przynieść korzyści w postaci większej stabilności i przewidywalności w międzynarodowym środowisku podatkowym, ograniczając nieuczciwą konkurencję wynikającą z agresywnej optymalizacji podatkowej. Długoterminowym celem jest zapewnienie, że zyski są opodatkowane tam, gdzie faktycznie powstają.